Cần "bịt kín những lỗ hổng” trong vụ án đưa, nhận hối lộ tại Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam

Ngày 23/9, Cơ quan CSĐT Bộ Công an đã ban hành Kết luận điều tra, đề nghị truy tố bị can Nguyễn Đức Thái, cựu Chủ tịch Công ty TNHH Một thành viên Nhà xuất bản (NXB) Giáo dục Việt Nam về tội nhận hối lộ gần 25 tỷ đồng để giúp những công ty lũng đoạn đấu thầu cung cấp giấy in sách giáo khoa. Cơ quan CSĐT cũng làm rõ nguyên nhân, điều kiện dẫn đến hành vi phạm tội và kiến nghị "bịt kín những lỗ hổng” này.

Theo Cơ quan CSĐT Bộ Công an, mua sắm giấy in để phục vụ in sách giáo dục là hoạt động thường xuyên của NXB Giáo dục, được thực hiện hàng năm, giá giấy in chiếm 30-40% cơ cấu giá bán sách giáo khoa. Việc mua giấy in với giá cao sẽ làm tăng giá sách. Mua sắm giấy in theo hình thức chào hàng cạnh tranh cho phép chủ đầu tư tự quyết định danh sách rút gọn, làm hạn chế sự tham gia của các đơn vị cung cấp có năng lực, có chất lượng tốt và giá bán thấp, không đảm bảo sự cạnh tranh, tính công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế.

Đối với hoạt động mua sắm thường xuyên sử dụng nguồn vốn sản xuất kinh doanh, theo khoản 2, Điều 3 Luật Đấu thầu năm 2013, doanh nghiệp được ban hành quy định về lựa chọn nhà thầu để áp dụng thống nhất trong doanh nghiệp; theo khoản 7 Điều 3 Luật Đấu thầu năm 2023, doanh nghiệp được tự quyết định việc lựa chọn nhà thầu trên cơ sở bảo đảm công khai, minh bạch, hiệu quả kinh tế và trách nhiệm giải trình.

Tuy nhiên, việc không quy định hoặc không quy định rõ về hạn mức áp dụng đối với các hình thức lựa chọn nhà thầu, dẫn đến các doanh nghiệp lợi dụng để ban hành hạn mức cao hơn nhiều so với quy định của Luật Đấu thầu đối với các hình thức lựa chọn nhà thầu như chào hàng cạnh tranh, chào hàng cạnh tranh rút gọn, là nguyên nhân dẫn đến việc thông đồng đưa các nhà thầu vào danh sách được lựa chọn, tạo điều kiện trúng thầu, nguy cơ gây thiệt hại lớn cho Nhà nước.

Bộ GDĐT đã cử kiểm soát viên tại NXB Giáo dục nhưng không quy định rõ việc kiểm soát trực tiếp, tham gia vào hoạt động đấu thầu đối với hoạt động mua sắm thường xuyên, dẫn đến các bị can lợi dụng để thực hiện hành vi sai phạm trong thời gian dài.

Từ những “lỗ hổng” trên cộng với việc mờ mắt trước những cọc tiền tỷ của các nhà thầu, lãnh đạo NXB Giáo dục Việt Nam đã tạo điều kiện thuận lợi cho những công ty này trúng thầu, gây thiệt hại nặng nề cho Nhà nước.

Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an kiến nghị các cơ quan quản lý Nhà nước có văn bản hướng dẫn cụ thể về khoản 7 Điều 3 Luật Đấu thầu năm 2023, trong đó quy định rõ về hạn mức được áp dụng đối với các hình thức lựa chọn nhà thầu theo các quy định về hình thức lựa chọn nhà thầu mà doanh nghiệp được ban hành.

Bộ GDĐT quy định cụ thể về việc giám sát, kiểm soát hoạt động mua sắm thường xuyên của NXB Giáo dục, trong đó quy định rõ việc kiểm soát viên được tham gia giám sát trực tiếp trong suốt quá trình đấu thầu và các trường hợp bắt buộc phải báo cáo Bộ GDĐT về kết quả lựa chọn nhà thầu.

Cũng trong kết luận điều tra, khoảng tháng 6, 7/2017, trước khi NXB Giáo dục triển khai việc mua sắm giấy in, bà Tô Mỹ Ngọc đã đến gặp ông Thái đặt vấn đề nhờ tạo điều kiện cho tham gia, trúng thầu cung cấp giấy in sách giáo khoa, sách bài tập phục vụ năm học 2018-2019. Để “được việc”, bà Ngọc hứa hẹn sẽ cảm ơn hậu hĩnh ông Thái. Trước đề nghị của bà Ngọc, bị can Thái đã gật đầu đồng ý giúp công ty này trúng thầu với NXB Giáo dục, các đơn vị thành viên.

Bị can Tô Mỹ Ngọc đã chuẩn bị 3 tỷ đồng chia thành 6 cọc, mỗi cọc 10 thếp, mỗi thếp 50 triệu đồng, đựng trong túi xách giấy và lồng thêm một túi giấy cùng loại bên ngoài mang đến phòng làm việc của ông Thái (tại tầng 9, trụ sở NXB Giáo dục, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội) để cảm ơn. Số tiền này sau đó được bị can Thái cất vào két sắt trong phòng làm việc.

Với những gói thầu tiếp theo, vẫn “thỏa thuận” cũ, bị can Ngọc đều trúng thầu cung cấp giấy in và được người phụ nữ này “cảm ơn” 4 tỷ đồng/năm. Trong 4 năm, từ năm 2018-2021, bị can Tô Mỹ Ngọc đã đến gặp ông Thái 4 lần đưa tổng số tiền 16 tỷ đồng. Vào dịp Tết Nguyên đán các năm 2018 - 2022, bị can Tô Mỹ Ngọc đều đưa quà Tết biếu tiền 200 triệu đồng/năm, tổng số tiền là 1 tỷ đồng.

Cơ quan CSĐT xác định, từ năm 2017 - 2022, bị can Tô Mỹ Ngọc đã đưa hối lộ cho ông Nguyễn Đức Thái tổng số tiền 20 tỷ đồng, để ông Thái tạo điều kiện cho các công ty của Tô Mỹ Ngọc trúng 13 gói thầu, gói mua sắm tổng trị giá hơn 2.100 tỷ đồng.

Không chỉ vậy, bị can Thái còn nhiều lần nhận tiền để giúp Nguyễn Trí Minh, Giám đốc Công ty TNHH giấy Minh Cường Phát trúng nhiều gói thầu cung cấp giấy cho NXB Giáo dục. Tháng 9/2017, Nguyễn Trí Minh mang theo một hộp bánh, chai rượu và 400 triệu đồng bỏ vào túi giấy, tiếp tục đến phòng làm việc đưa túi quà cho ông Thái để cảm ơn. Những lần sau đó, số tiền hàng tỷ đồng tiếp tục được bị can Minh mang đến hối lộ Nguyễn Đức Thái với tổng số tiền 4,9 tỷ đồng.