Cai nghiện ma tuý: Cơ hội nâng cao hiệu quả từ những quy định mới

Năm nay, Tháng hành động phòng, chống ma túy được triển khai với chủ đề “Nâng cao hiệu quả công tác cai nghiện ma túy và quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy-Vì một cộng đồng khỏe mạnh và an toàn”. Các hoạt động của tháng hành động tập trung vào nâng cao hiệu quả của công tác cai nghiện ma túy.

Phóng viên đã có cuộc trao đổi với bà Nguyễn Thùy Dương, Phó Cục trưởng Cục Phòng chống tệ nạn xã hội (Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội) về những sự thay đổi trong công tác cai nghiện ma túy.

6 thay đổi gỡ vướng cho công tác cai nghiện

– Những thay đổi quy định về công tác cai nghiện ma tuý trong những năm gần đây đã chuyển hướng sang đẩy mạnh cai nghiện ma tuý tại gia đình, cộng đồng nhưng chưa đạt hiệu quả cao. Vậy công tác cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng hiện nay đang gặp những khó khăn gì thưa bà?

Bà Nguyễn Thuỳ Dương: Trong thực tế, việc tổ chức cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng trước đây giao cho chủ tịch ủy ban nhân dân cấp xã thực hiện là không phù hợp với thực tiễn. Bởi lẽ ủy ban nhân dân không phải đơn vị cung cấp dịch vụ, không đảm bảo các điều kiện chuyên môn cũng như nguồn lực để tổ chức thực hiện việc cai nghiện ma túy.

Mặt khác, hiện nay chúng ta chưa có các chính sách huy động các tổ chức, cá nhân, đơn vị sự nghiệp công lập trên địa bàn cung cấp dịch vụ cai nghiện tại gia đình, cộng đồng. Trong khi đó, trình tự thủ tục cấp giấy phép hoạt động của cơ sở cai nghiện ma túy tự nguyện còn phức tạp.

Việc phân cấp quản lý về cai nghiện ma tuý giữa bộ và địa phương cũng còn chưa hợp lý. Chưa có chính sách hỗ trợ tổ chức, cá nhân và đối tượng khi tham gia vào cai nghiện tự nguyện cũng là một khó khăn trong việc tổ chức cai nghiện ma tuý.

– Vậy Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2022 sẽ tạo ra những thay đổi cơ bản nào trong việc tổ chức cai nghiện và quản lý sau cai nghiện, thưa bà?

Bà Nguyễn Thuỳ Dương: Luật Phòng, chống ma túy có hiệu lực từ ngày 1/1/2022 đã giải quyết được những vướng mắc trước đây để chúng ta làm tốt hơn công tác cai nghiện ma túy. Theo luật, có 6 nội dung thay đổi quan trọng trong việc tổ chức cai nghiện và quản lý sau cai nghiện.

Đầu tiên, luật thay đổi cơ bản về quy trình cai nghiện ma túy. Lần đầu tiên quy trình cai nghiện ma túy có 5 giai đoạn, kết hợp các biện pháp y tế, giáo dục, lao động, hỗ trợ xã hội. Luật quy định rõ việc tổ chức cai nghiện ma túy phải được thực hiện theo quy trình cai nghiện này ở tất cả các hình thức, biện pháp cai nghiện.

Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để đảm bảo tính thống nhất, khoa học và thực tiễn trong việc tổ chức cai nghiện ma túy hiện nay, khắc phục tình trạng các cơ sở cai nghiện do không đủ các điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị và nhân sự nên không thực hiện đầy đủ quy trình dẫn đến chất lượng, hiệu quả của công tác cai nghiện ma túy hiện nay chưa được như mong muốn.

Sự thay đổi thứ hai là về cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng. Các quy định mới được xây dựng theo hướng người nghiện ma túy tự nguyện đăng ký và tự nguyện cai nghiện; các cơ sở cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy phối hợp với gia đình, cộng đồng thực hiện việc hỗ trợ người nghiện ma túy trong suốt thời gian cai nghiện.

Để bảo đảm việc bố trí, huy động các nguồn lực hiện có tham gia, hỗ trợ cai nghiện tự nguyện, một trong các điểm mới của Luật Phòng, chống ma túy là thay đổi cơ quan chủ trì tổ chức cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng từ ủy ban nhân dân cấp xã (trước đây) sang chủ tịch ủy ban nhân dân cấp huyện và quy định rõ nội dung quản lý cai nghiện tự nguyện của ủy ban nhân dân cấp xã.

Sự thống nhất trong việc thực hiện quy trình cai nghiện ma túy tự nguyện là sự thay đổi thứ ba. Việc cấp phép hoạt động cai nghiện ma túy không chia ra từng giai đoạn như trước kia mà chỉ cấp giấy phép hoạt động đối với các cơ sở đảm bảo đủ điều kiện để thực hiện toàn bộ quy trình cai nghiện; cơ sở chỉ được cấp giấy phép hoạt động cai nghiện khi có đủ điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị, nhân sự để thực hiện quy trình cai nghiện (không phân biệt cơ sở tư nhân và cơ sở công lập).

Sự thay đổi thứ tư là trong quy định về cai nghiện ma túy bắt buộc đối với người từ đủ 18 tuổi trở lên. Luật quy định cụ thể điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị và nhân sự của cơ sở cai nghiện ma túy. Lộ trình đến 01/01/2024 tất cả cơ sở cai nghiện trong toàn quốc sẽ phải đáp ứng điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị và nhân sự để thực hiện cai nghiện ma túy bắt buộc đối với người từ đủ 18 tuổi trở lên.

Một sự thay đổi rất lớn nữa là luật mới quy định riêng về việc đưa người nghiện ma túy từ đủ 12 đến dưới 18 tuổi vào cơ sở cai nghiện ma túy bắt buộc nhưng không bị coi là xử lý vi phạm hành chính. Đối tượng này cai nghiện bắt buộc trong 6-12 tháng và quản lý sau cai 12 tháng. Trình tự, thủ tục áp dụng biện pháp cai nghiện bắt buộc đối với người từ đủ 12 đến dưới 18 tuổi theo luật được quy định với tinh thần đây là một trong các biện pháp hỗ trợ nhằm giúp trẻ em cai nghiện, phục hồi về sức khỏe, hành vi để tiếp tục học tập, trở thành người có ích cho xã hội.

Sự thay đổi cuối cùng là về quản lý sau cai nghiện ma túy. Mặc dù quản lý sau cai nghiện ma túy không phải là một giai đoạn của quy trình cai nghiện nhưng có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc duy trì kết quả cai nghiện ma túy thông qua việc quản lý, hỗ trợ của gia đình, của chính quyền và các tổ chức đoàn thể nơi người sau cai nghiện cư trú. Do đó, trách nhiệm của gia đình, cộng đồng, các chính sách, chế độ hỗ trợ của Nhà nước… là những điểm mới được quy định trong việc quản lý sau cai nghiện.

Cụ thể về trách nhiệm quản lý sau cai

– Những quy định mới này khi áp dụng sẽ đòi hỏi các trung tâm cai nghiện phải thay đổi như thế nào trong thời gian tới?

Bà Nguyễn Thuỳ Dương: Các cơ sở cai nghiện ma tuý sẽ phải xây dựng phương án, dự án hoàn thiện cơ sở vật chất, trang thiết bị, nhân sự báo cáo, trình cơ quan có thẩm quyền phê duyệt để bảo đảm đủ điều kiện thực hiện công tác cai nghiện ma túy theo quy định của Luật Phòng, chống ma túy.

Bên cạnh đó, công tác đào tạo, tập huấn chuẩn hóa đội ngũ viên chức, người lao động cũng sẽ là giải pháp quan trọng để thực hiện đầy đủ quy trình cai nghiện ma túy theo quy định mới.

– Xin bà cho biết công tác quản lý sau cai nghiện được chú trọng hơn trong quy định mới như thế nào?

Bà Nguyễn Thuỳ Dương: Người sau cai nghiện cần được hỗ trợ, giúp đỡ từ chính gia đình, chính quyền, cộng đồng nơi họ cư trú để hòa nhập cộng đồng. Do đó, Chính phủ đã ban hành Nghị định 116/2021/NĐ-CP quy định cụ thể hơn về nội dung quản lý sau cai nghiện, trách nhiệm của gia đình, cộng đồng trong việc giúp đỡ người nghiện từ bỏ ma túy, chính sách, chế độ hỗ trợ của Nhà nước để họ từng bước tạo dựng sinh kế, hòa nhập xã hội.

Hiện nay, chúng ta đã bỏ biện pháp quản lý sau cai nghiện ma túy tại cơ sở cai quản lý sau cai, chỉ áp dụng biện pháp quản lý sau cai nghiện tại nơi cư trú. Đối tượng quản lý sau cai nghiện ma túy cũng được bổ sung là người hoàn thành điều trị chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế; người từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi kết thúc thời gian cai nghiện tự nguyện, cai nghiện bắt buộc.

Thẩm quyền quyết định biện pháp quản lý sau cai tại cộng đồng chính là chủ tịch ủy ban nhân dân cấp xã. Nội dung quản lý sau cai nghiện ma túy cũng được quy định cụ thể về hồ sơ, trình tự, thủ tục, chế độ quản lý và chính sách hỗ trợ cho người bị quản lý sau cai nghiện ma túy.

Những quy định mới này cùng với sự tham gia tích cực của các cấp chính quyền, ban ngành sẽ nâng cao hiệu quả trong quản lý sau cai nghiện, duy trì được kết quả cai nghiện ma túy.

– Xin cảm ơn bà!