Các siêu dự án cơ sở hạ tầng đang định hình tương lai châu Phi

Nhà máy lọc dầu Nigeria, thủ đô hành chính mới ở Ai Cập, Đập Đại Phục Hưng, Đường sắt khổ tiêu chuẩn Kenya, Kênh đào Suez… là những dự án lớn nhằm thúc đẩy nền kinh tế, góp phần định hình châu Phi.

Công trình xây dựng đập thủy điện Đại Phục Hưng ở Guba, Ethiopia. (Ảnh: AFP/TTXVN)

Các siêu dự án gồm các hệ thống giao thông sáng tạo và thành phố thông minh đang được phát triển trên khắp “lục địa đen” để thúc đẩy nền kinh tế và tăng cơ hội giao thương, góp phần định hình tương lai của châu lục này.

Nhà máy lọc dầu tại Nigeria được tỷ phú giàu nhất châu Phi Aliko Dangote đang đầu tư xây dựng. Với diện tích 2.635ha, nhà máy lọc dầu Dangote mới sẽ là nhà máy lớn nhất ở châu Phi, với công suất xử lý 650.000 thùng/ngày và dự kiến sẽ tạo ra thị trường tiêu thụ đối với dầu thô Nigeria trị giá 11 tỷ USD/năm. Nhà máy lọc dầu này dự kiến sẽ đi vào hoạt động trong năm 2021.

Bên cạnh đó, dự án cảng biển sâu Lekki ở thành phố Lagos của Nigeria có thể tái định vị các thành phố châu Phi thành các trung tâm kinh doanh cạnh tranh quốc tế.

Cảng biển sâu Lekki là cảng đa năng và sâu nhất ở khu vực Nam sa mạc Sahara nhằm tăng cường hoạt động thương mại của Nigeria trên khắp Tây Phi và tiềm năng thương mại toàn cầu của nước này.

Với công suất thiết kế đáp ứng việc xử lý 4 triệu tấn hàng khô mỗi năm, cảng biển sâu Lekki dự kiến sẽ tạo ra doanh thu 361 tỷ USD, tạo mới 170.000 việc làm và sẽ hoàn thành vào năm 2022.

Ai Cập đang xây dựng thủ đô hành chính mới nằm cách thủ đô Cairo khoảng 45km về phía Đông. Bắt đầu triển khai từ năm 2015, dự án trị giá 58 tỷ USD này sẽ trở thành trung tâm cho chính phủ và ngành tài chính Ai Cập.

Với thiết kế không gian cho khoảng 6,5 triệu người, thành phố hành chính mới được kỳ vọng sẽ thu hút bộ phận dân cư đáng kể trong số 20 triệu người từ thủ đô Cairo hiện nay.

Thủ đô hành chính mới gồm nhiều tòa nhà chọc trời, bao gồm Tòa tháp Biểu tượng dự kiến sẽ cao nhất châu Phi. Chính phủ Ai Cập sẽ thử nghiệm các hoạt động tại thành phố mới vào nửa đầu năm 2021.

Đập Đại Phục Hưng (GERD) đầy tham vọng là một trong những dự án cơ sở hạ tầng lớn nhất của châu Phi. Được xây dựng trên sông Nile Xanh gần biên giới của Ethiopia với Sudan, con đập trị giá 5 tỷ USD sẽ tạo ra 6.000 megawatt điện hàng năm và biến Ethiopia trở thành nhà xuất khẩu thủy điện lớn nhất châu Phi.

Tuy nhiên, dự án đã gây ra tranh cãi ngay từ đầu. Nile Xanh là một trong hai nguồn cung cấp nước cho sông Nile – nguồn cung 85% lượng nước về phía Bắc qua Sudan và Ai Cập, đến Địa Trung Hải.

Các thỏa thuận thời thuộc địa cho phép Ai Cập và Sudan – những quốc gia phụ thuộc vào nguồn nước sông Nile, duy trì quyền kiểm soát dòng sông, tuy nhiên dự án GERD của Ethiopia đe dọa thỏa thuận này. Các cuộc đàm phán giữa Ethiopia, Sudan và Ai Cập tiếp tục diễn ra nhưng vẫn chưa đạt được thỏa thuận.

Một phần của dự án Đường sắt khổ tiêu chuẩn (SGR) Kenya. (Nguồn: Kenya Railways)

Được thiết kế để kết nối các thành phố chính của Kenya, cũng như với các quốc gia láng giềng, Đường sắt khổ tiêu chuẩn (SGR) Kenya là dự án cơ sở hạ tầng lớn nhất do nước này thực hiện kể từ khi giành độc lập vào năm 1963.

Giai đoạn đầu của dự án xây dựng 482km đường sắt nối giữa thành phố biển Mombasa và thủ đô Nairobi hoàn thành vào năm 2017. Với vận tốc trung bình 120 km/giờ, hành trình di chuyển bằng tàu hỏa giữa Mombasa-Nairobi hiện chỉ mất 4 giờ thay vì 12 giờ như trước đây.

Trong khi đó, giai đoạn hai của dự án sẽ kết nối thủ đô Nairobi và Naivasha, thị trấn du lịch nổi tiếng gần Vườn quốc gia Cổng Địa ngục và Vườn quốc gia Mount Longonot – đã được mở cửa cho hành khách vào năm 2019.

Các bên liên quan vẫn đang xem xét mở rộng dự án trị giá 1,5 tỷ USD này trong thời gian tiếp theo, hướng tới các tuyến kết nối với Ethiopia, Uganda và Nam Sudan, cũng như các tuyến xa hơn trong nội địa Kenya.

Dự án SGR Lagos-Kano là công trình đầy tham vọng của Nigeria, sẽ kéo dài 2.700km từ thành phố cảng Lagos đến thành phố phía Bắc Kano, gần biên giới với Niger. Dự án này là nhằm thúc đẩy nền kinh tế Nigeria với thiết kế vận chuyển cả hành khách và hàng hóa.

Vịnh Walvis, cảng thương mại lớn nhất Namibia, xử lý 5 triệu tấn hàng hóa mỗi năm. Quốc gia miền Nam châu Phi này đang triển khai dự án kéo dài năm năm với trị giá 300 triệu USD nhằm tăng gấp đôi công suất lưu và xử lý container, giảm thời gian chờ đợi của các tàu. Cảng container mới của Vịnh Walvis được xây dựng trên diện tích 40ha và đi vào hoạt động đầy đủ từ tháng 9/2020.

Ai Cập cũng đã phân bổ 1,1 tỷ USD để nâng cấp dự án Kênh đào Suez trong năm 2021, gồm xây dựng bốn đường hầm bên dưới kênh và nâng cấp thiết bị. Là một trong những nguồn thu chính của đất nước Kim Tự Tháp, việc nâng cao năng lực của Kênh đào Suez sẽ rất quan trọng đối với tăng trưởng kinh tế Ai Cập trong thập kỷ tới./.