“Bộ tứ” tăng hội tụ chiến lược

Các nhà lãnh đạo Mỹ, Australia, Ấn Độ và Nhật Bản vừa họp Hội nghị thượng đỉnh lần thứ tư của nhóm “Bộ tứ kim cương”, tại thành phố Wilmington, bang Delaware của Mỹ. Tuyên bố chung sau hội nghị đề cập một loạt sáng kiến trong nhiều lĩnh vực, từ an ninh, cơ sở hạ tầng hàng hải đến ứng phó thảm họa thiên nhiên và các công nghệ mới nổi. Mục tiêu là củng cố quan hệ đối tác, tăng cường hội tụ chiến lược, thúc đẩy tầm nhìn chung về khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và rộng mở.

Đây là lần đầu tiên Tổng thống Mỹ Joe Biden chủ trì Hội nghị thượng đỉnh nhóm Bộ tứ và tiếp đón Thủ tướng Australia Anthony Albanese, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và Thủ tướng Nhật Bản Kishida Fumio tại thành phố Wilmington - nơi có nhà riêng của ông. Động thái này phản ánh cách tiếp cận ngoại giao, cũng như mối quan hệ cá nhân sâu sắc của Tổng thống đương nhiệm Mỹ với các nhà lãnh đạo trong Bộ tứ, thể hiện cam kết vững chắc trong việc duy trì và củng cố các liên minh của Mỹ trong chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, cũng như nêu bật tầm quan trọng của nhóm đối với bốn nước thành viên.

Điểm nổi bật trong tuyên bố chung của hội nghị ở Wilmington là các nhà lãnh đạo Bộ tứ đã nhất trí mở rộng hợp tác về an ninh hàng hải, tập trung vào việc nâng cao khả năng tương tác giữa các lực lượng bảo vệ bờ biển của các nước thành viên. Theo đó, các nhà lãnh đạo nhất trí kế hoạch tổ chức các cuộc tập trận chung của lực lượng bảo vệ bờ biển, bắt đầu từ năm 2025, mở rộng chương trình đào tạo cho các quốc gia khác trong khu vực, nhằm nâng cao năng lực giám sát, thực thi luật pháp trên biển và ngăn chặn các hành vi bất hợp pháp. Theo một quan chức cấp cao của Mỹ, cuộc tập trận đầu tiên của các lực lượng bảo vệ bờ biển nhóm Bộ tứ sẽ do Mỹ chỉ huy.

Giới chuyên gia nhận định, qua việc hợp tác giữa các lực lượng bảo vệ bờ biển, các thành viên Bộ tứ không chỉ tăng cường an ninh cho khu vực, mà còn khẳng định cam kết chung đối với một khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và rộng mở. Hoạt động tuần tra chung vốn đã được lên kế hoạch từ Hội nghị thượng đỉnh Tokyo năm 2022, nơi các nhà lãnh đạo Bộ tứ giới thiệu sáng kiến Đối tác Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương về nhận thức lĩnh vực hàng hải (IPMDA) nhằm nâng cao nhận thức hàng hải trong khu vực thông qua công nghệ, chia sẻ thông tin và hỗ trợ tài chính. Tất cả các bên đã nhất trí thực hiện cam kết trong 5 năm. Tuy nhiên, việc triển khai tuần tra chung bị trì hoãn trong hai năm qua và hiện là lúc cần được hồi sinh.

Tại hội nghị lần này, các nhà lãnh đạo Bộ tứ cũng nhất trí cho phép chia sẻ không gian vận chuyển hàng hóa qua đường hàng không và đường biển nhằm mục đích hỗ trợ nhân đạo và cứu trợ thiên tai. Những lĩnh vực hợp tác khác bao gồm dự án xây dựng cơ sở hạ tầng truyền thông mới, mang tên Mạng truy cập vô tuyến mở (Open RAN). Đây là một sáng kiến đáng chú ý nhằm triển khai cơ sở hạ tầng truyền thông mới ở Thái Bình Dương, bởi công nghệ này được thiết kế để giảm phụ thuộc vào các công ty cụ thể và giảm rủi ro trong chuỗi cung ứng...

Một trong những mục tiêu chính của hợp tác Bộ tứ là xây dựng chuỗi cung ứng đa dạng và bền vững, bởi đó là nền tảng của an ninh công nghệ và năng lượng quốc gia. Cụ thể, có bốn lĩnh vực hợp tác gồm chia sẻ tài nguyên và thăm dò chung; hợp tác nghiên cứu và phát triển, khai thác, chế biến và tái chế; đồng tài trợ cho các cơ sở chế biến; phát triển kho dự trữ khoáng sản chiến lược tại các quốc gia thành viên Bộ tứ.

Theo giới phân tích, việc chính quyền Tổng thống Biden tổ chức hội nghị ngay trước cuộc bầu cử tổng thống ở Mỹ thể hiện nỗ lực của ông Biden nhằm tăng cường và thể chế hóa Bộ tứ, tập trung vào việc tăng cường hội tụ chiến lược, làm sâu sắc hơn hợp tác giữa các nước thành viên. Các nhà lãnh đạo Bộ tứ muốn củng cố nền tảng vững chắc hơn cho tương lai của cơ chế hợp tác này.