Bỏ cấp huyện: Công chức cấp xã phải giỏi như cấp tỉnh và cấp Trung ương

Theo ông Nguyễn Tiến Dĩnh, khi hệ thống hành chính còn 3 cấp, chất lượng công chức phải như nhau, có thể luân chuyển liên thông công chức xã với tỉnh và Trung ương.

Việc không tổ chức cấp huyện, sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã theo yêu cầu của Bộ Chính trị, Ban Bí thư đòi hỏi phải nâng cao trình độ cán bộ xã. Điều này rất quan trọng, vì cán bộ cấp xã sẽ trực tiếp giải quyết nhiều công việc hơn do không còn sự hỗ trợ từ cấp huyện như trước đây.

Không phân biệt công chức cấp xã

Trả lời phóng viên Báo điện tử VTC News, ông Nguyễn Tiến Dĩnh, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ cho rằng, vấn đề quan trọng nhất khi bỏ cấp huyện là phải bảo đảm cho cấp xã các điều kiện từ bộ máy, kinh phí, cho đến năng lực, trình độ của cán bộ, công chức cấp xã.

"Khi bỏ cấp trung gian thì cấp tỉnh chỉ đạo trực tiếp cấp xã. Như vậy, đội ngũ cán bộ cấp xã cần phải được tăng cường, nhất là bổ sung các điều kiện, kinh phí, cơ sở vật chất để cấp xã đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ", ông Dĩnh nói và dẫn lại một trong những yêu cầu của Bộ Chính trị, Ban Bí thư tại Kết luận số 126 là xây dựng phương án tiếp tục sắp xếp cấp xã phù hợp với mô hình tổ chức mới, đề xuất tổ chức bộ máy, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của cấp xã.

Chất lượng đội ngũ công chức phải như nhau, có thể luân chuyển, liên thông công chức cấp xã với công chức cấp tỉnh và Trung ương, đáp ứng được yêu cầu số lượng và trình độ.

Nguyên Thứ trưởng Nội vụ Nguyễn Tiến Dĩnh

Về vấn đề bổ sung cán bộ cho cấp xã, tại hồ sơ đề nghị xây dựng Luật Cán bộ, công chức (sửa đổi), Bộ Nội vụ đã đề xuất bỏ quy định về "cán bộ, công chức cấp xã".

Theo đó, Bộ Nội vụ đề nghị chính sách thống nhất nền công vụ từ Trung ương đến cơ sở. Chính sách này nhằm thực hiện liên thông, bình đẳng, nhất quán giữa đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã với đội ngũ cán bộ, công chức trong hệ thống chính trị, đảm bảo nền công vụ thống nhất từ Trung ương đến cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã.

Bên cạnh đó, Bộ Nội vụ cũng đề nghị nghiên cứu, rà soát, bổ sung vị trí việc làm, chế độ chính sách (tuyển dụng, sử dụng, đánh giá, quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, thang bảng lương...) đối với đội ngũ cán bộ, công chức làm việc ở đơn vị hành chính cấp xã.

"Đây là đề xuất quan trọng nhất để củng cố, nâng cao chất lượng cho chính quyền cơ sở đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao. Tức là hệ thống hành chính của chúng ta là 3 cấp thì đồng thời chất lượng đội ngũ công chức phải như nhau, có thể luân chuyển, liên thông công chức cấp xã với công chức cấp tỉnh và Trung ương, đáp ứng được yêu cầu số lượng và trình độ", ông Nguyễn Tiến Dĩnh nói.

Trong Nghị định 33/2023 của Chính phủ (quy định về cán bộ, công chức cấp xã và người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố), số lượng cán bộ, công chức cấp xã được tính theo loại đơn vị hành chính cấp xã; ít nhất là 18 người, cao nhất là 23 người. Cụ thể, với phường loại I là 23 người, loại II là 21 người, loại III là 19 người.

Theo nguyên Thứ trưởng, quy định này cần phải sửa đổi theo hướng tăng thêm số lượng cho cấp xã.

"Cán bộ cấp xã phải tăng cường thêm. Cấp tỉnh cũng phải tăng lên, khi bỏ huyện thì cán bộ tỉnh xuống trực tiếp cần nhiều hơn", ông Dĩnh nói thêm.

Đồng quan điểm, bà Nguyễn Thị Việt Nga, Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Hải Dương, cho hay, cấp huyện hiện đóng vai trò trung gian trong quản lý đất đai, hộ tịch, an ninh trật tự, ngân sách địa phương và thực hiện các chính sách phát triển kinh tế - xã hội.

"Khi bỏ cấp huyện, cần xác định rõ các chức năng này sẽ được chuyển giao lên cấp tỉnh hay xuống cấp xã", bà Nga nói và cho rằng nếu cấp xã được giao thêm thẩm quyền, nhiệm vụ và chức năng, thì đồng thời cần được củng cố tương xứng. Bao gồm: củng cố về cơ sở vật chất; củng cố về nguồn nhân lực; củng cố về phương tiện kỹ thuật, công nghệ thông tin.

"Nguồn nhân lực tại chỗ hiện chỉ xử lý các công việc đơn giản. Sắp tới, nếu họ phải giải quyết những công việc thuộc phạm vi của cấp huyện mà không được củng cố về mặt con người và tổ chức bộ máy, sẽ gặp nhiều khó khăn", bà Nga lưu ý.

Nữ ĐBQH cho rằng, khi cấp huyện bị xóa bỏ, chúng ta sẽ có đội ngũ công chức cấp huyện để tăng cường cho cấp xã. Đây cũng là tiền đề để nâng cấp chất lượng chung của cán bộ, công chức của cấp cơ sở.

Cần cơ chế thu hút nhân tài về cấp xã

TS Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn Phòng Quốc hội, cho biết, trong bối cảnh không tổ chức cấp huyện, cấp xã sẽ được giao nhiều thẩm quyền hơn, đặc biệt trong các lĩnh vực như quản lý đất đai, ngân sách, cấp phép xây dựng, dịch vụ công và phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương.

Điều này giúp chính quyền xã trở thành đầu mối giải quyết trực tiếp các vấn đề của người dân và doanh nghiệp, thay vì phải qua cấp trung gian như trước đây.

"Tuy nhiên, để cấp xã thực sự đủ năng lực đảm nhận các nhiệm vụ mới, việc phân cấp, phân quyền cần đi đôi với ba giải pháp cốt lõi: Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, bảo đảm nguồn lực ngân sách và đẩy mạnh chuyển đổi số", ông Dũng nhấn mạnh.

Do đó, TS Dũng lưu ý cần có chương trình đào tạo, bồi dưỡng cán bộ xã để đáp ứng yêu cầu quản lý phức tạp hơn, đồng thời bảo đảm cơ chế phân bổ ngân sách hợp lý giúp các địa phương có đủ nguồn lực thực hiện nhiệm vụ. Quan trọng hơn, việc triển khai chính quyền điện tử và chuyển đổi số sẽ giúp cấp xã vận hành hiệu quả hơn, rút ngắn thời gian xử lý công việc và nâng cao tính minh bạch trong quản lý.

Tới đây, khối lượng công việc hành chính sẽ dồn lên tỉnh và xuống xã, đòi hỏi chính quyền cấp xã, đặc biệt ở các vùng cao, miền núi, phải nhanh chóng thích ứng với mô hình quản lý số hóa. Để bảo đảm chính quyền cơ sở vận hành hiệu quả trong môi trường số, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội kiến nghị triển khai đồng bộ ba nhóm giải pháp trọng tâm.

Trước hết, nâng cao năng lực số cho cán bộ địa phương là yêu cầu cấp thiết.

"Nhà nước cần tổ chức các chương trình đào tạo về sử dụng hệ thống chính quyền điện tử, đặc biệt chú trọng đến cán bộ tại các vùng khó khăn, nơi khả năng tiếp cận công nghệ còn hạn chế. Các khóa học trực tuyến kết hợp hướng dẫn trực tiếp sẽ giúp đội ngũ cán bộ xã làm quen và thuần thục các công cụ số, từ đó nâng cao hiệu quả xử lý công việc hành chính trong môi trường trực tuyến", ông Dũng nói.

Bên cạnh yếu tố con người, hạ tầng công nghệ cũng cần được đầu tư đồng bộ để bảo đảm kết nối thông suốt giữa tỉnh và xã.

Ông Dũng nêu thực tế, hiện nay, nhiều xã miền núi vẫn còn thiếu trang thiết bị và mạng internet ổn định, gây cản trở trong việc triển khai chính quyền số. Do đó, việc mở rộng hạ tầng viễn thông 4G/5G, phổ cập máy tính và ứng dụng các phần mềm quản lý hành chính tới tận cấp xã là điều kiện tiên quyết để giúp bộ máy địa phương vận hành trơn tru trên nền tảng số.

Ngoài ra, để bảo đảm quá trình chuyển đổi số diễn ra suôn sẻ, cần thiết lập các bộ phận hỗ trợ kỹ thuật từ cấp tỉnh để hướng dẫn, xử lý sự cố từ xa cho cấp xã.

"Đồng thời, quá trình số hóa cần được thực hiện theo lộ trình hợp lý, ưu tiên triển khai các thủ tục hành chính phổ biến trước, tránh tạo áp lực đột ngột lên đội ngũ cán bộ địa phương. Điều này không chỉ giúp chính quyền xã từng bước thích nghi mà còn bảo đảm tính hiệu quả và ổn định trong vận hành", ông Dũng nói.

Theo TS Nguyễn Sĩ Dũng, nếu được thực hiện đồng bộ, những giải pháp này giúp cấp xã nâng cao năng lực quản lý, rút ngắn quy trình xử lý công việc và tăng cường tính minh bạch trong hoạt động hành chính. Quan trọng hơn, chuyển đổi số không chỉ giúp kết nối trực tiếp giữa tỉnh và xã mà còn tạo nền tảng vững chắc để xây dựng một nền hành chính hiện đại, hiệu quả và phục vụ người dân tốt hơn.

Liên quan vấn đề này, trả lời PV Báo điện tử VTC News, ông Đào Văn Lừng, nguyên Vụ trưởng, Trưởng cơ quan Thường trực Ban Tuyên giáo Trung ương phía Nam cho biết, khi bỏ cấp trung gian là huyện, các việc của huyện phần lớn sẽ giao về cho cấp xã, phường. Việc nào không đủ thẩm quyền thì mới trả về cho thành phố.

Cán bộ cũng thế, phần lớn sẽ được phân về các phường, xã. Cán bộ nào không đáp ứng được yêu cầu, năng lực kém thì phải cho nghỉ.

Với chủ trương sáp nhập một số tỉnh thành, bỏ cấp huyện, ông Đào Văn Lừng nhấn mạnh cần chú trọng đến yếu tố con người. Theo ông, để có đội ngũ cán bộ tốt, cần phải chính sách thu hút người tài. Muốn có người tài thì phải có chính sách hợp lý.

“Nếu thu hút người tài thì mức lương, thu nhập phải cao hơn nữa. Mà muốn cao hơn nữa thì chắc chắn chúng ta phải thu gọn lại bộ máy hành chính. Đây cũng là xu thế chung của thế giới”, ông Lừng nói.

Ông nói thêm, chúng ta vận hành trong cơ chế thị trường, mức lương trả cho họ làm sao phải xứng đáng với tài năng của họ. Bên cạnh đó, nhiều người làm không hẳn vì lương mà họ muốn đóng góp cho sự phát triển của đất nước nhất là như lời hiệu triệu của Tổng Bí thư cho toàn dân tộc bước vào kỷ nguyên vươn mình.

“Chính sách phải thoả đáng, phải thiết kế, khơi thông những băn khoăn về thu nhập và bao giờ cũng phải khuyến khích lòng tự hào dân tộc. Nếu hai cái này thống nhất làm một, chúng ta sẽ thu hút được người tài vào bộ máy. Song song đó, để thu hút người tài chúng ta phải đưa được người không được việc ra khỏi bộ máy chứ chỉ đưa vào mà không đưa ra được thì cũng không đạt được yêu cầu”, ông Đào Văn Lừng nhấn mạnh.

Cán bộ cần học AI

Đối với việc sắp xếp đội ngũ cán bộ, công chức cấp huyện sau khi bỏ cấp chính quyền này, theo PGS.TS Đỗ Phú Trần Tình, Viện trưởng Viện Phát triển chính sách ĐH Quốc gia TP.HCM (trực thuộc Trường ĐH Kinh tế - Luật), trước mắt trong ngắn hạn, các công việc đòi hỏi chuyên môn sâu ở cấp huyện trước đây khi giao về xã cần bố trí cán bộ chuyên môn cấp huyện và cấp xã vào cùng một bộ phận để phát huy kinh nghiệm của người cũ ở huyện và đào tạo người mới ở xã.

Còn về trung hạn, cần đào tạo lại đội ngũ cán bộ cấp xã cũ và cả cấp huyện cũ để phù hợp với vị trí, yêu cầu công việc trong bối cảnh sáp nhập mới.

Nội dung đào tạo, bồi dưỡng phải bảo đảm trang bị đủ kiến thức, kỹ năng nghiệp vụ theo yêu cầu mới, quy định theo tiêu chuẩn cho từng đối tượng, vị trí công tác để giúp cán bộ có tư duy sáng tạo, năng lực thực hành và giải quyết tốt những vấn đề mới đặt ra.

Ngoài ra, theo ông Tình, cần nâng cao kiến thức chung về luật, về hành chính và quản lý nhà nước trong bối cảnh mới.

“Khi quy mô nhiều xã sáp nhập, diện tích rộng lớn gấp 4 - 5 lần, dân số sẽ đông lên, công việc phát sinh sẽ nhiều hơn, áp lực thời gian hoàn thành nhanh hơn, do vậy cần có các chương trình đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu giúp cán bộ nâng cao kỹ năng sử dụng các thành tựu công nghệ mới, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo có như vậy mới đáp ứng yêu cầu mới”, ông nhấn mạnh.

Ông cũng cho rằng, các cơ quan lãnh đạo cần xây dựng cơ chế, chính sách khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho cán bộ tham gia các lớp đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ và thực hiện tốt công tác phối hợp giữa các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng để thống nhất về nội dung, chương trình đào tạo, bồi dưỡng gắn với vị trí việc làm, những yêu cầu cần thiết mà cán bộ còn thiếu để, học đi đôi với thực hành.

Cần có các chương trình đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu giúp cán bộ nâng cao kỹ năng sử dụng các thành tựu công nghệ mới, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo có như vậy mới đáp ứng yêu cầu mới sau khi bỏ cấp huyện.

PGS.TS Đỗ Phú Trần Tình

Cuối cùng, theo ông, nếu cán bộ đã được cho đi đào tạo và đào tạo lại mà vẫn không đáp ứng yêu cầu của công việc mới, thì cơ quan quản lý nên mạnh dạn sắp xếp vị trí công việc khác hoặc đông viên, khuyến khích cán bộ thôi việc với các chính sách hỗ trợ phù hợp đảm bảo hài hòa.

Cùng bàn luận, ĐBQH Bùi Hoài Sơn, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội, cho rằng, để cấp xã thực sự mạnh hơn, đáp ứng tốt nhiệm vụ trong mô hình quản lý mới, cần có những giải pháp đồng bộ về tổ chức bộ máy, đào tạo nhân lực và ứng dụng công nghệ.

Trước hết, cần phải nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã. Khi không còn cấp huyện, chính quyền xã sẽ phải đảm nhiệm nhiều nhiệm vụ hơn, yêu cầu về năng lực quản lý, chuyên môn, nghiệp vụ cũng cao hơn.

"Chúng ta cần có chương trình đào tạo, bồi dưỡng bài bản, giúp cán bộ cấp xã không chỉ nắm vững kiến thức pháp luật, quản lý hành chính mà còn có kỹ năng điều hành, xử lý các vấn đề kinh tế - xã hội tại địa phương một cách hiệu quả", ĐBQH Bùi Hoài Sơn nói.

Cùng đó, ông Sơn đề cập đến việc sắp xếp, tinh gọn bộ máy cấp xã cần được thực hiện theo hướng chuyên nghiệp hóa.

"Cần phân định rõ chức năng, nhiệm vụ của từng vị trí, tránh tình trạng một cán bộ phải đảm nhiệm quá nhiều công việc ngoài chuyên môn. Đồng thời, cần có cơ chế thu hút nhân tài về làm việc tại cấp xã, tạo động lực để đội ngũ cán bộ có năng lực gắn bó lâu dài với địa phương", ông Sơn kiến nghị.

Mới đây, Bộ Nội vụ có văn bản đề nghị UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương rà soát số lượng, chất lượng cán bộ, công chức cấp xã, tính đến ngày 31/12/2024. Yêu cầu báo cáo trước 10/3.

Theo rà soát của Bộ Nội vụ từ năm 2023, trong tổng 212.606 cán bộ công chức cấp xã, số người có trình độ đại học 178.115 (chiếm 82,3%), cao đẳng 7.581 (chiếm 3,5%), trung cấp và sơ cấp 29.697 (chiếm 13,71%).