Bắt đầu phiên tòa xét xử vụ kiện của nạn nhân chất độc da cam Trần Tố Nga

Ngày 25-1, Tòa đại hình ở thành phố Évry (ngoại ô Paris) bắt đầu phiên tòa xét xử vụ kiện của bà Trần Tố Nga, một Việt kiều tại Pháp, kiện các công ty hóa chất Mỹ đã cung cấp chất độc da cam/dioxin cho quân đội Mỹ sử dụng trong chiến tranh Việt Nam, gây ra thương tổn sức khỏe nghiêm trọng cho bà cũng như hàng triệu nạn nhân khác.

Phiên tòa dự kiến diễn ra trong tháng 10-2020, sau đó bị hoãn sang đầu năm nay do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19. Đây là một vụ kiện thu hút sự quan tâm của dư luận tại Pháp vì người kiện là một cá nhân kiện các tập đoàn đa quốc gia đã sản xuất hóa chất gây ra sự tàn phá đối với thiên nhiên và tổn thương sức khỏe cũng như tinh thần của con người.

Bà Trần Tố Nga đã trải qua hành trình gian nan chuẩn bị và theo đuổi vụ kiện từ năm 2009. Sinh năm 1942 tại tỉnh Sóc Trăng, bà từng là phóng viên Thông tấn xã Giải phóng và bị nhiễm chất độc dioxin trong chiến tranh. Giám định y tế cho thấy sức khỏe của bà bị ảnh hưởng nghiêm trọng với nồng độ dioxin trong máu cao hơn tiêu chuẩn quy định.

Vào tháng 5-2009, bà Tố Nga đứng ra làm chứng tại Tòa án lương tâm quốc tế vì nạn nhân da cam/dioxin Việt Nam ở Paris. Sau đó, với sự ủng hộ và đồng hành của luật sư William Bourdon và ông André Bouny, nhà hoạt động xã hội người Pháp ủng hộ nạn nhân da cam/dioxin Việt Nam, bà quyết định đứng ra kiện các công ty hóa chất Mỹ.

Phải chờ đến năm 2013, Quốc hội Pháp mới khôi phục lại quyền xét xử các vụ án quốc tế của tòa án Pháp. Và bà Trần Tố Nga có đủ ba điều kiện để khởi kiện: là công dân Pháp gốc Việt, sống tại quốc gia duy nhất có luật cho phép luật sư mở các vụ kiện quốc tế bảo vệ công dân chống lại một nước khác làm tổn hại mình và là nạn nhân chất độc dioxin.

Điều kiện tiên quyết để khởi kiện phải là nạn nhân chất độc da cam và còn sống. Rồi kết quả xét nghiệm của một phòng thí nghiệm đặc biệt ở Đức đã xác nghiệm độc tố dioxin trong cơ thể của bà.

Lúc đầu có 26 công ty hóa chất bị kiện, sau đó có 12 công ty trong số này đã bị bán hoặc ngừng hoạt động. Tại phiên tòa, 20 luật sư của 14 công ty hóa chất như Dow Chemical, Bayer-Monsanto, Harcros Chemical, Uniroyal Chemical, Thompson Hayward Chemical… sẽ có bốn giờ tranh luận, còn ba luật sư biện hộ cho bà Nga gồm William Bourdon, Amélie Lefebvre và Bertrand Repolt chỉ có 1 giờ 30 phút. Ba luật sư này đã tình nguyện giúp bà Nga theo đuổi vụ kiện từ sáu năm qua.

Tháng 5-2013, Tòa đại hình Évry đã chấp thuận đơn của bà Tố Nga khởi kiện 26 công ty hóa chất Mỹ. Đây là một quyết định quan trọng cho phép vụ kiện chuyển sang giai đoạn mới sau nhiều tháng bị trì hoãn vì những thủ tục tố tụng kéo dài do luật sư đại diện cho các công ty Mỹ yêu cầu tiến hành nhằm kéo dài thời gian.

Tháng 4-2014, bà Nga nhận được thông báo Tòa mở phiên đầu tiên với danh sách ra tòa của 19 công ty chất Mỹ từng sản xuất chất hóa học được sử dụng trong chiến tranh Việt Nam. Sau 19 phiên thủ tục, thẩm phán đã quyết định mở phiên xét xử vào ngày 12-10, rồi hoãn tới ngày 25-1-2021.

Như vậy sau sáu năm và 19 phiên thủ tục, phiên tòa chính thức bắt đầu và luật sư của các công ty bị kiện phải có mặt. Các luật sư và những người ủng hộ vụ kiện này ở Pháp cho rằng đây mới là bước khởi đầu của một giai đoạn đầy gian khó nhưng sẽ quyết tâm đòi công lý cho bà Nga cũng như hàng triệu nạn nhân khác ở Việt Nam.