Bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá lễ hội Bủng Kham

LSO-Tháng 6/2015, Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch (VHTTDL) đã có Quyết định số 1877/QĐ- BVHTTDL công nhận lễ hội Bủng Kham (Tràng Định) là lễ hội truyền thống văn hoá phi vật thể cấp quốc gia. Năm 2018, tỉnh chỉ đạo Sở VHTTDL phối hợp với huyện Tràng Định tổ chức khai mạc lễ hội Xuân Xứ Lạng lồng ghép với lễ hội Bủng Kham.

Nghi lễ tế các vị thần linh tại Lễ hội Bủng Kham

Lễ hội Bủng Kham có từ xa xưa và được tổ chức tại cánh đồng trước thôn Nà Phái, xã Đại Đồng. Lễ hội này nhằm tưởng nhớ các vị Thần Nông, Thần Thổ địa và các vị Thần Tiên (các nàng Tiên) đã bảo vệ cuộc sống thường ngày và sản xuất nông nghiệp của nhân dân. Do vậy, hằng năm cứ đến ngày 12 tháng Giêng (âm lịch), nhân dân xã Đại Đồng lại tưng bừng tổ chức lễ hội Bủng Kham quy tụ 24 thôn về dự hội dâng lên các vị thần linh những hương hoa, sản vật và tổ chức các trò chơi dân gian. Lễ hội chỉ diễn ra trong 1 ngày nhưng chứa đựng nét văn hóa truyền thống của dân tộc qua nhiều thế hệ.

Theo truyền thuyết, ngày xưa có 7 nàng tiên Thiên đình xuống hạ giới vân du ngắm cảnh. Khi bay qua vùng “Cẩu Pung” (tiếng Tày, Nùng có nghĩa là 9 thửa ruộng lớn), thấy phong cảnh sơn thuỷ hữu tình nơi đây tuyệt đẹp, bèn dừng chân vãn cảnh và tắm mình trong dòng nước trong xanh mát rượi. Cảnh đẹp quyến rũ làm say lòng người, vì mải vui các nàng tiên quên cả về trời. Khi nghe tiếng Thiên thần gọi, các nàng giật mình biết là quá mải vui mà phạm lệnh thiên đình nên vội vàng xiêm áo bay về trời, bỏ lại 7 dải lụa xanh tự nhiên biến thành 7 dòng suối cung cấp nước cho cả vùng cánh đồng Thất Khê gồm: Nặm Ăn, Khuổi Nộc, Pác Chác, Khuổi Nghìn, Khuổi Sao, Khuổi Mịt, Thâm Luông. Trong đó, suối Nặm Ăn là lớn nhất, có nước trong xanh, phong cảnh trữ tình, là nơi các tiên nữ thường xuyên giáng trần. Vào những đêm trăng thanh, gió mát, các nàng tiên thường đến vui chơi vãn cảnh và khắc lên gò đá gần đó bàn “Chẹt Khum” nghĩa là “ô ăn quan”, là một trò chơi dân gian hiện nay vẫn lưu giữ.

Nhân dân quanh vùng quan niệm, gò đá “Chẹt Khum” Bủng Kham và dòng suối Nặm Ăn là nơi rất linh thiêng, nếu ai thành tâm lễ bái ở đó thì sẽ luôn được các thần tiên phù hộ cuộc sống ấm no hạnh phúc. Từ sự tích đó, nhân dân thôn Nà Phái và 24 thôn trong xã Đại Đồng đã mở hội, duy trì lễ hội Bủng Kham qua các năm. Lễ hội được xã Đại Đồng phối hợp với Trung tâm Văn hoá – Thể thao huyện tổ chức thành 2 phần. Phần lễ được diễn ra vào buổi sáng, do thầy mo và một số người cao niên có uy tín trong thôn thực hiện các bài khấn thần linh. Đại diện mỗi thôn một mâm lễ gồm: hoa quả, bánh trái, rượu, trà và các sản vật làm từ nông nghiệp đến miếu Thổ Công của thôn Nà Phái thắp hương, lễ bái thần linh để xin mở hội. Sau nghi lễ này, thầy mo thực hiện nghi lễ xin phép các vị thần linh (Thần Nông, Thần Tiên và Thần Hoàng Trùng) cho dân làng mở hội lồng tồng. Những người có uy tín, đại diện cho các thôn trong trang phục quần áo truyền thống làm lễ bái cúng các vị thần thực lên các ban thờ, cùng cầu khấn cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, làng bản yên vui, nhà nhà hạnh phúc… Sau phần dâng lễ, đoàn sư tử của xã vào múa chào mừng khai mạc lễ hội. Sau màn đánh trống khai hội, ban tổ chức lễ hội tiến hành chấm thi và tổ chức trao giải thưởng cho các thôn có mâm lễ đẹp nhất. Tiếp theo là nghi thức “lồng thồng” (xuống đồng), Ban tổ chức lễ hội chuẩn bị một thửa ruộng ở gần nơi diễn ra lễ hội, ruộng đã được cày bừa sẵn và được cắm cờ hội xung quanh. Sau một hồi trống, chiêng nổi lên, đại diện ban tổ chức lễ hội và đại diện nhân dân các thôn xuống ruộng và cùng cấy những cây lúa đầu tiên của vụ xuân năm mới…

Phần hội diễn ra từ trưa với các trò chơi dân gian, truyền thống, các hoạt động văn nghệ – thể thao mang đậm nét dân tộc như: trò chơi ô ăn quan, trò đánh đu, trò gieo lộc; thi đấu đẩy gậy, đánh yến, kéo co, tung còn, múa sư tử, thi ẩm thực; biểu diễn múa sư tử, các làn diệu hát then, sli, lượn…

Ông Nguyễn Phúc Hà, Giám đốc Sở VHTTDL cho biết: Lễ hội Bủng Kham là lễ hội xuân đặc sắc mang đậm nét văn minh nông nghiệp lúa nước tại huyện Tràng Định, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa tinh thần của nhân dân các dân tộc trong vùng. Nhằm khơi dậy và phát huy giá trị truyền thống của lễ hội cấp quốc gia, Ban tổ chức mừng Đảng, mừng Xuân và Khai mạc Lễ hội đã xây dựng Chương trình số:15/Ctr-BTC về “Tổng thể tổ chức Khai mạc Lễ hội Xuân Xứ Lạng gắn với Lễ hội Bủng Kham Xuân Mậu Tuất 2018”. Theo đó, các nội dung diễn ra trong lễ hội hiện đã được Ban tổ chức chỉ đạo chuẩn bị chu đáo, sẵn sàng cho lễ khai hội Xuân Xứ Lạng 2018, hứa hẹn sẽ thu hút đông đảo nhân dân và du khách về dự hội.

PHAN CẦU