ADB: Kinh tế Việt Nam vững vàng giữa những bất ổn của môi trường bên ngoài

Báo cáo Triển vọng Phát triển châu Á (ADO) tháng 9 được công bố ngày 25/9 của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) đưa ra dự báo tăng trưởng kinh tế tích cực cho Việt Nam, với tổng sản phẩm quốc nội (GDP) ước đạt 6,0% trong năm 2024 và 6,2% trong năm 2025.

Phục hồi ổn định nhưng còn nhiều thách thức

Giám đốc Quốc gia ADB tại Việt Nam, ông Shantanu Chakraborty cho biết: Nền kinh tế Việt Nam phục hồi mạnh mẽ trong nửa đầu năm 2024 và tiếp tục duy trì đà tăng trưởng, bất chấp những bất ổn trên toàn cầu. Sự phục hồi ổn định đạt được do sản xuất công nghiệp được cải thiện và thương mại gia tăng mạnh mẽ.

Lĩnh vực công nghiệp tiếp tục là động lực chính của tăng trưởng, khi cầu bên ngoài đối với các mặt hàng điện tử xuất khẩu chủ lực góp phần gia tăng sản xuất. Kinh tế Việt Nam phục hồi cũng được hỗ trợ bởi sự khôi phục của các ngành dịch vụ và sản lượng nông nghiệp ổn định. Tuy nhiên, nhu cầu trong nước còn yếu và triển vọng kinh tế toàn cầu vẫn khó khăn làm tăng thêm sự bất ổn.

Lạm phát dự báo tăng nhẹ ở mức 4% trong 2 năm 2024 và 2025, mặc dù căng thẳng địa chính trị, gồm các cuộc xung đột trên thế giới có thể tác động tới giá dầu và có khả năng gia tăng lạm phát.

Báo cáo nêu bật một số rủi ro có thể làm chậm đà tăng trưởng của Việt Nam. Cầu bên ngoài tại một số nền kinh tế lớn vẫn yếu, trong khi căng thẳng địa chính trị và những bất ổn liên quan tới cuộc bầu cử tại Hoa Kỳ trong tháng 11 có thể khiến thương mại bị phân tán, ảnh hưởng tiêu cực tới xuất khẩu, hoạt động sản xuất và việc làm.

Tăng nhu cầu trong nước đòi hỏi phải có các biện pháp kích thích tài khóa mạnh mẽ hơn, như đẩy nhanh thực hiện đầu tư công, trong khi vẫn phải duy trì lãi suất thấp. Sự phối hợp giữa các chính sách là điều cần thiết để phục hồi kinh tế, trong bối cảnh giá cả tương đối ổn định và nhu cầu còn yếu.

Chính sách tiền tệ của Việt Nam sẽ tiếp tục tập trung vào 2 mục tiêu ổn định giá cả và hỗ trợ tăng trưởng, mặc dù không gian chính sách hạn chế. Tuy nhiên, rủi ro các khoản nợ xấu tăng lên do việc tiếp tục gia hạn quy định về cơ cấu lại thời hạn trả nợ làm hạn chế khả năng nới lỏng tiền tệ hơn nữa. Bất kỳ biện pháp nới lỏng chính sách tiền tệ bổ sung nào cũng nên được phối hợp chặt chẽ với chính sách tài khóa mở rộng, cùng với việc đẩy nhanh cải cách thể chế để hỗ trợ nền kinh tế.

Tập trung những động lực tăng trưởng

Các chuyên gia của ADB nhận định: Công nghiệp, xuất khẩu vẫn là động lực tăng trưởng chính. Các đơn đặt hàng mới dần quay trở lại và tiêu dùng phục hồi đã khôi phục tăng trưởng sản xuất trong nửa đầu năm 2024, đà tăng mạnh mẽ hơn được kỳ vọng sẽ tiếp tục trong cả năm.

Chỉ số nhà quản lý mua hàng sản xuất tăng nhẹ trên 52,4 vào tháng 8 năm 2024 và tiếp tục đà mở rộng, cho thấy sự phục hồi của ngành sản xuất hàng tiêu dùng. Nhu cầu ngoại đối với các mặt hàng điện tử xuất khẩu chủ lực thúc đẩy sản xuất công nghiệp.

Tuy nhiên, triển vọng kinh tế toàn cầu phục hồi chậm cũng tạo ra một số bất ổn. Công nghiệp được dự báo tăng trưởng 7,3% trong năm 2024 và tiếp tục mở rộng ở mức 7,5% vào năm 2025. Xây dựng sẽ tiếp tục tăng nếu các dự án cơ sở hạ tầng lớn được triển khai theo kế hoạch.

Các lĩnh vực khác được dự kiến tăng trưởng ở mức khiêm tốn. Dự kiến dịch vụ sẽ tiếp tục tăng 6,6%, nhờ sự phục hồi của du lịch và các dịch vụ liên quan. Trong tháng 8 năm 2024, doanh số bán lẻ tăng 7,9% so với cùng kỳ năm trước, nâng tổng doanh số tám tháng đầu năm 2024 lên 8,5% theo giá hiện hành (5,3% theo giá thực tế). Mức tăng này vẫn thấp hơn mức 10,3% của cùng kỳ năm trước, cho thấy nhu cầu trong nước còn yếu. Nông nghiệp hưởng lợi từ giá lương thực tăng và được kỳ vọng tăng 3,4% trong năm 2024.

Về phía cầu, chính sách tài khóa mở rộng và tiền tệ nới lỏng sẽ tiếp tục hỗ trợ tiêu dùng hiện đang ở mức thấp. Đầu tư công sẽ có vai trò then chốt đối với sự phục hồi và tăng trưởng kinh tế trong năm 2024. Tiếp tục chính sách hỗ trợ tài khóa và gia tăng đầu tư công sẽ góp phần kích cầu hơn nữa trong nửa cuối năm 2024. Tuy nhiên, vấn đề tồn tại trong phát hành trái phiếu doanh nghiệp sẽ tiếp tục gây áp lực giảm đối với lĩnh vực bất động sản – là một lĩnh vực chính của tiêu dùng trong nước trước đây. Nhu cầu trong nước dự kiến sẽ vẫn tương đối yếu trong giai đoạn 2024–2025.

Thương mại hồi phục và dòng vốn FDI tích cực sẽ là động lực tăng trưởng chính. Trong tám tháng đầu năm 2024, xuất khẩu và nhập khẩu đã có sự phục hồi mạnh mẽ, lần lượt tăng 15,8% và 17,7% so với mức nền thấp của tám tháng đầu năm 2023. Sự bất ổn trong việc tiếp tục tái cấu trúc chuỗi cung ứng khu vực và toàn cầu đã tác động tới triển vọng thương mại. Xuất - nhập khẩu có thể tăng hơn 10% trong năm nay và cao hơn một chút vào năm tới, với sự phục hồi dần của nhu cầu bên ngoài. Hoạt động thương mại gia tăng dự kiến sẽ giúp cán cân vãng lai duy trì thặng dư ước tính vào khoảng 2,0% GDP trong năm 2024. Hoạt động sản xuất phục hồi thúc đẩy nhập khẩu các nguyên vật liệu đầu vào phục vụ cho sản xuất, dự báo thặng dư tài khoản vãng lai sẽ thu hẹp ở mức 1,5% GDP vào năm 2025.

Các lô hàng điện thoại di động, máy tính và sản phẩm điện tử ngày càng đóng góp vào tăng trưởng xuất khẩu chung. Tỷ trọng các mặt hàng này trong tổng kim ngạch xuất khẩu đã tăng đều đặn. Năm 2011, các mặt hàng này chỉ chiếm 12% tổng kim ngạch xuất khẩu. Đến năm 2014, tỷ trọng này đã tăng gấp đôi lên 24% và tăng gần gấp ba lên 33% vào năm 2023. Tốc độ tăng trưởng bình quân của xuất khẩu sản phẩm điện tử từ năm 2011 đến năm 2023 là 26,7%. Sự tăng trưởng mạnh mẽ này đã khiến đây trở thành nhóm hàng xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam trong năm 2023, trị giá 117,3 tỉ USD, chiếm 33% tổng kim ngạch xuất khẩu.

Tính đến tháng 8 năm 2024, tổng kim ngạch xuất khẩu máy tính, sản phẩm điện tử và linh kiện đạt 89 tỉ USD, chiếm 33,6% tổng kim ngạch xuất khẩu và tăng gần 21% so với cùng kỳ năm trước. Mức tăng trưởng ấn tượng này không chỉ cho thấy sự mở rộng về quy mô mà cả việc nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của thị trường quốc tế. Hiệu suất xuất khẩu kép theo kim ngạch nhập khẩu đạt 78,2 tỉ USD, chiếm 31,8% tổng kim ngạch nhập khẩu, cao hơn gần 26% so với cùng kỳ năm trước. Ngoài ra, xuất khẩu các mặt hàng điện tử của Việt Nam gia tăng cho thấy rõ sự dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu đối với các sản phẩm công nghệ cao, trong đó Việt Nam đóng vai trò ngày càng quan trọng.

FDI tiếp tục tăng và hỗ trợ tăng trưởng xuất khẩu. Vốn FDI đăng ký trong tám tháng đầu năm 2024 đạt 20,5 tỉ USD, tăng 7% so với cùng kỳ năm 2023. Trong số này, 13,6 tỉ USD (77%) được dành cho các ngành sản xuất định hướng xuất khẩu, thúc đẩy hơn nữa việc mở rộng xuất khẩu.

Ngân sách nhà nước dự kiến sẽ thâm hụt nhẹ vào cuối năm 2024. Quốc hội đã thông qua việc tiếp tục giảm 2% thuế giá trị gia tăng có hiệu lực đến hết năm 2024. Chính sách tài khóa mở rộng dự kiến sẽ tiếp tục, mặc dù việc thực hiện chi tiêu từ ngân sách vẫn chậm. Các biện pháp kích thích tài khóa nên được ưu tiên trong bối cảnh Việt Nam còn dư địa ngân sách. Việt Nam cần nỗ lực gấp đôi để tăng tốc giải ngân vốn đầu tư công. Điều này sẽ hỗ trợ trực tiếp cho các ngành như xây dựng, sản xuất và tạo ra nhiều cơ hội việc làm hơn.

Như vậy, việc phối hợp các chính sách đóng vai trò quan trọng góp phần phục hồi kinh tế, trong bối cảnh giá cả tăng nhẹ và cầu còn yếu. Trong ngắn hạn, chính sách tiền tệ nới lỏng phải được phối hợp chặt chẽ với việc thực hiện chính sách tài khóa nhằm thúc đẩy hiệu quả hoạt động kinh tế. Chính sách tiền tệ sẽ theo đuổi mục tiêu kép là ổn định giá cả và tăng trưởng, cho dù không gian chính sách bị hạn chế. Rủi ro về các khoản nợ xấu gia tăng do chu kỳ suy thoái kinh tế hạn chế khả năng nới lỏng tiền tệ hơn nữa.

Các chuyên gia dự báo tăng trưởng cho Trung Quốc, nền kinh tế lớn nhất tại khu vực châu Á đang phát triển và Thái Bình Dương, được giữ nguyên ở mức 4,8% trong năm nay và 4,5% trong năm sau. Sự suy yếu kéo dài trong lĩnh vực bất động sản của Trung Quốc đã tác động tiêu cực tới chi tiêu của hộ gia đình trong năm 2024. Điều này phần nào được bù đắp bằng khối lượng đầu tư cao hơn, nhờ sự hỗ trợ của các chính sách tiền tệ và tài khóa kích thích, cùng với tăng trưởng xuất khẩu.

Nền kinh tế Ấn Độ - nền kinh tế lớn thứ hai trong khu vực được dự báo tăng trưởng 7,0% trong năm 2024, không thay đổi so với dự báo hồi tháng 4, trong bối cảnh nhu cầu nội địa mạnh mẽ, bao gồm việc tăng chi tiêu Chính phủ.